Bệnh viêm xương khớp ngày nay đã trở
thành vấn đề y khoa phổ biến, ước tính có khoảng gần 100 loại viêm xương khớp
và chia làm 2 nhóm chính: Viêm xương khớp do thoái hóa và viêm xương khớp dạng
thấp. Việc điều trị gặp rất nhiều khó khăn vì còn liên quan đến sinh hoạt của bệnh
nhân hàng ngày, vì vậy việc ứng dụng chế tiết dinh dưỡng và chế độ ăn uống hợp
lý trong điều trị các bệnh viêm xương khớp có một ý nghĩa quan trọng, đã đạt được
một số tiến bộ và hiểu biết đáng kể.
Quá trình viêm xương khớp là quá
trình tạo thành các sản phẩm hoạt hóa sinh học của các acid béo, đó là
Prostaglandin và Leucotriene dẫn xuất từ acid béo thiết yếu. Acid Arachidonic;
các dẫn xuất hoạt hóa này có thể thay đổi thành phần acid béo trong thức ăn.
Acid Arachidonic là thành phần của
Phospholipid màng tế bào là cơ chất của men Cyclooxygenase và Lipooxygenase.
Cyclooxygenase là men hoạt hóa acid
béo tạo thành Prostaglandin và Thromboxane, hai chất này kích thích phản ứng
viêm và thúc đẩy kết dính tiểu cầu, Prostaglandin E gây giãn mạch, xung huyết,
tăng cảm giác đau.
Sử dụng thức ăn từ hải sản, dầu cá
có chứa acid béo kép không no type n-3 bao gồm acid
Eicosopentaenoic (EPA,
C20:5) và acid Docosahexaenoic (DHA, C22:6) có thể thay thế acid Arachidonic của
màng tế bào. Hai acid EPA và DHA cũng là cơ chất cho men Lipooxygenase để tạo
thành Leucotriene B5 - LTB5 ít kích thích viêm và ít gây dính tiểu cầu hơn là
Leucotriene B4 dẫn xuất từ acid béo thiết yếu Arachidonic. Bữa ăn sử dụng từ dầu
cá thay mỡ đã được chứng minh trong một số công trình lâm sàng là có tác dụng
giảm đau và giảm sưng khớp.
Chế độ ăn trong một số bệnh viêm
xương khớp thường gặp
1. Người béo phì thường kèm thoái
hóa khớp, cho nên người béo phì cần giảm cân, cân bằng chế độ ăn kiêng từ từ để
làm giảm tối đa những chấn động trên khớp
2. Người có tình trạng dinh dưỡng
kém mà bị viêm đa khớp dạng thấp, nên ăn nhiều hơn bình thường bằng cách ăn
thành nhiều bữa nhỏ (bữa phụ) để dung nạp tốt hơn.
3. Bệnh gout
Cần có chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt,
hạn chế tối đa chất đạm để làm giảm lượng acid uric trong máu, tinh thể uric lắng
đọng trong khớp như:
* Gan, thận, tim, trứng cá, cá
trích, cá mòi, thịt bò, thịt gà lôi, chim bồ câu, ngỗng, sò...
* Đặc biệt không dùng chất đạm này
chung với bia, rượu mạnh hoặc rượu vang đỏ.
* Các loại đậu, cây họ đậu, măng
tây, súp lơ, nấm.
* Tránh uống rượu, bia, thuốc lá, cà
phê, chocolat.
* Tránh dùng mỡ động vật.
Nên dùng:
- Ăn nhiều rau, trái cây tươi, ăn
thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.
- Nên dùng dầu đậu nành, dầu hạnh
nhân.
- Tập thể dục đều đặn.
4. Bệnh thoái hóa khớp và viêm đa khớp dạng thấp
cần ăn:
- Thịt heo, thịt gia cầm (gà, vịt,
bò) cá biển, tôm, cua, sò.
- Ngũ cốc: lúa mì, lúa mạch...
- Bổ sung thêm: vitamin D, B, K,
folic acid, calcium, sắt có chứa trong các loại rau.
- Dùng các loại dầu chứa acid béo
omega 3 như: dầu đậu nành, dầu hạnh nhân, dầu ô-liu...
Tóm lại, viêm xương khớp là loại bệnh ngày càng
phổ biến và trở thành mối quan tâm của ngành y tế nước nhà. Việc điều trị chủ yếu
hiện nay vẫn sử dụng các thuốc kháng viêm không steroid và glucocorticoide.
Các thuốc kháng viêm không steroid gây giảm tổng
hợp Prostaglandin nhờ ức chế men Cyclooxygenase.
Corticoid ức chế hoạt hóa men Phospholipase A2
gây giảm giải phóng acid béo thiết yếu Arachidonic từ màng tế bào, do đó giảm sản
xuất Prostaglandin, Thromboxane A2, và giảm viêm.
Từ cơ chế trên có thể điều chỉnh được bằng chế
độ ăn, góp phần đạt được kết quả điều trị như mong đợi.
